Tarım yazarı Ergin Kahveci’nin kapsamlı AR-GE analizine göre, Türkiye’nin tarımsal araştırma-geliştirme yatırımlarındaki uzun dönemli gerileme; üretim kapasitesini, verimliliği ve rekabet gücünü zayıflatan yapısal bir kırılma. OECD ve AB ortalamalarının çok altında kalan Türkiye, 2014’te ulaştığı zirveden keskin şekilde uzaklaşıyor.
Tarımsal AR-GE Desteği 20 Milyon Doların Altında: 2000 Yılının Gerisine Düşüş
Kahveci’nin verilerine göre
2000–2024 Arası Destek Eğilimi
-
2000: 23,82 milyon $
-
2014: 170,01 milyon $
-
2018: 90,52 milyon $
-
2020: 64,06 milyon $
-
2022: 26,51 milyon $
-
2024: 20,19 milyon $
Kahveci, bu düşüşü “adeta bu alanda yokum demek” olarak yorumluyor.
AR-GE / Üretim Değeri Oranı 24 Yılda Dörtte Bire Düştü
Kahveci’nin hesaplamalarına göre:
-
2000: %0,089
-
2014: %0,266
-
2021: %0,0886
-
2024: %0,0243
Bu oran Türkiye’nin AR-GE/üretim değerinde dramatik bir çöküş yaşadığını ortaya koyuyor.
OECD ve AB’de İstikrar, Türkiye’de Serbest Düşüş
Kahveci’nin karşılaştırmalı değerlendirmesine göre:
OECD Ortalaması:
-
2000: %1,141
-
2024: %1,114
AB Ortalaması:
-
2000: %1,525
-
2024: %1,6
Türkiye ise %0,024’e düşerek OECD ve AB ortalamalarının çok gerisine inmiş durumda.
Arjantin Örneği: Dalgalı Ama Hâlâ Türkiye’nin Üzerinde
Kahveci’nin analizinde yer alan Arjantin verileri:
-
2000: 102,72 milyon $ – %0,597
-
2013: 361,79 milyon $ – %0,766
-
2015: %0,823
-
2024: 116,9 milyon $ – %0,198
Arjantin’de TÜD iniş–çıkışları dikkat çekse de AR-GE/Üretim değeri oranı hâlâ Türkiye’nin çok üzerinde.
Kahveci: “İstikrarlı Ekonomi ve Süregen Tarımsal Üretim Değeri Olmadan AR-GE Mümkün Değil”
Ergin Kahveci’ye göre tarımsal AR-GE yatırımlarının verimli olabilmesi için üç temel koşul gerekiyor:
-
İstikrarlı ekonomi
-
İstikrarlı küresel ticaret
-
İstikrarlı ve sürdürülebilir tarımsal üretim değeri
