Schengen vizesi almak Türk vatandaşları için her geçen gün zorlaşırken, ret oranları artıyor ve randevu süreleri ayları buluyor. Ancak Almanya’nın önde gelen gazetelerinden Frankfurter Allgemeine Zeitung’a göre bu tablo yalnızca Avrupa’nın tutumuyla açıklanamaz. Gazete, Türkiye’nin de vize serbestliği konusunda aceleci davranmadığını, bunun arkasında ise milyonları kapsayan yeşil pasaport uygulamasının bulunduğunu yazdı.
Türkiye vize serbestliğinde yalnız ama neden acele etmiyor?
Türkiye, Avrupa Birliği’ne aday ülkeler arasında vatandaşları hâlâ Schengen bölgesine vizesiz seyahat edemeyen tek ülke konumunda. Vize serbestliği, Avrupalı siyasetçilerin Ankara ziyaretlerinde düzenli olarak gündeme gelse de somut bir ilerleme sağlanamıyor.
AB, Türkiye’nin vize serbestliği için gerekli kriterlerin tamamını karşılamadığını savunurken; Temmuz 2025’te teknik görüşmelerin yeniden başlatılması yönündeki çağrıya Ankara’dan yanıt gelmedi. Gazeteye göre bunun nedeni, Türkiye açısından sanıldığı kadar güçlü bir aciliyetin bulunmaması.
Yeşil pasaport fiilî serbestlik sağlıyor
Türkiye’de belirli bir kesim, Schengen bölgesine zaten vizesiz seyahat edebiliyor. Kamuoyunda “yeşil pasaport” olarak bilinen hususi pasaportlar; üst düzey kamu görevlileri, akademisyenler, belediye başkanları, avukatlar, yeminli mali müşavirler ve yüksek ihracat hacmine sahip şirket temsilcilerine veriliyor. Bu kişilerin eşleri ve çocukları da aynı haktan yararlanıyor.
Bu sistem sayesinde, çoğunluğu devletle ilişkili bir elit kesim için vize sorunu fiilen ortadan kalkmış durumda. Habere göre bu durum, vize serbestliği konusundaki toplumsal baskıyı da önemli ölçüde yumuşatıyor.
Rakamlar dikkat çekici: Net tablo hâlâ yok
Türkiye’de kaç adet yeşil pasaport bulunduğuna dair resmî ve güncel bir veri açıklanmış değil. AB yetkililerinin uzun süredir bu konuda Ankara’dan şeffaf bilgi talep ettiği, ancak net yanıt alamadığı ifade ediliyor.
Kamuoyuna yansıyan son resmi açıklama 2019 yılında yapılmış ve yeşil pasaport sayısının yaklaşık 1,7 milyon olduğu belirtilmişti. Ancak pasaport basımından sorumlu kurumun Mayıs 2024’e kadar yayımladığı verilere göre, yalnızca 2023 yılında 1,8 milyon yeşil pasaport basıldı.
Türk medyasına göre Temmuz 2024’te, ilk kez basılan yeşil pasaport sayısı normal pasaportları geçti. Toplam geçerli pasaport sayısının 9–10 milyon civarında olduğu tahmin edilirken, bu pasaportların önemli bir bölümünün hac ve umre seyahatleri için düzenlendiği belirtiliyor.
Avrupa’da benzeri yok
Avrupa Birliği’ne vizesiz giriş hakkı tanıyan bu ölçekte bir özel pasaport uygulamasının, Avrupa’da başka hiçbir ülkede bulunmadığına dikkat çekiliyor. Yeşil pasaport sayısındaki artış, Avrupa Birliği açısından da dikkatle izleniyor.
AB Türkiye Delegasyonu yetkilileri, özellikle yeşil pasaportların sayısı ve hangi kriterlerle verildiği konusundaki belirsizliğin Birlik açısından hassas bir başlık olduğunu vurguluyor.
Sessiz uyarılar ve temkinli Ankara
Avrupa’dan zaman zaman yeşil pasaport uygulamasına yönelik uyarılar geliyor. Eski İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, geçmişte “tanınan sayı aşılırsa tüm yeşil pasaportların geçersiz sayılabileceği” yönünde uyarılar aldıklarını açıklamıştı.
Göç uzmanı Gerald Knaus’a göre ise bugüne kadar yeşil pasaport sahipleriyle ilgili ciddi bir sorun yaşanmaması, Avrupa’nın bu sistemi fiilen kabullenmesinin temel nedeni. Knaus, “Eğer bu pasaportlara sahip kişiler yoğun şekilde iltica başvurusu yapsaydı ya da kalış sürelerini aşsaydı, Avrupa çoktan tepki verirdi” değerlendirmesinde bulunuyor.
Her iki taraf için de ‘denge’
Habere göre ortaya çıkan tablo, hem Türkiye hem de Avrupa için bir denge yaratıyor. Türkiye, vize serbestliği için siyasi riskler almadan belirli bir kesimi memnun ederken; Avrupa ise vize serbestliği tartışmasını açmadan konsolosluklar üzerindeki baskıyı azaltıyor.
Schengen bölgesine vizesiz seyahat edebilen 61 ülke bulunurken, Türkiye’nin bu listeye girebilmesi için hâlâ altı kriteri yerine getirmesi gerekiyor. Bu başlıklar arasında kişisel verilerin korunması, geri kabul mekanizmaları ve terörle mücadele mevzuatında reform yer alıyor.
