Sabit giderler toplam 703,9 milyar TL’ye ulaştı
2024 yılı tarımsal üretim maliyetlerine ilişkin kapsamlı hesaplaması, çiftçinin gerçek maliyeti algılayamadığını ortaya koydu. Tarım Uzman Ergin Kahveci’nin çalışmasına göre toplam üretim maliyeti 4,6 trilyon TL’ye ulaşırken, çiftçiler bunun ancak yarısını nakit gider olarak hissediyor. Bu durumun ise ürün fiyatlarının doğru belirlenmesini engelleyerek üreticiyi sürekli kayba uğrattığı belirtiliyor. Kahveci, Türkiye’de 2024 yılı tarımsal üretim maliyetleri üzerine yaptığı kapsamlı hesaplama ile çiftçinin cebinden çıkan “nakit harcama” ile gerçek maliyet arasındaki uçurumu bir kez daha gözler önüne serdi. Hesaplamaya göre, 2024’te toplam tarımsal üretim maliyeti 4 trilyon 592 milyar 730 milyon TL olarak hesaplandı. Ancak çiftçiler bunun yalnızca 2 trilyon 431 milyar TL’lik kısmını nakit olarak hissettiği için, maliyet algısı gerçeğin yarısına bile yaklaşmadı. 2024 yılı toplam tarımsal maliyetleri içerisinde sabit giderlerin payı %15,33 oldu. Sabit giderlerin iki temel kalemi olan arazi–altyapı kira giderleri ile genel giderler hesaplandığında, yalnızca bu bölümün çiftçiye maliyeti 703 milyar 895 milyon TL olarak ortaya çıktı. Bu kalemler arasında özellikle genel giderler kalemine dikkat çekti. Çiftçilerin takvime bağlı olsun ya da olmasın düzenli şekilde katlanmak zorunda kaldığı bu harcamalar, 2024 yılında 116,3 milyar TL seviyesine ulaştı. Buna rağmen bu giderler, çoğu üreticinin maliyet tablolarında yer almıyor. Kahveci bu durumu, çiftçinin kendi maliyetine eksik bakmasına neden olduğunu belirtti.
Maliyetin yarısı görülmüyor
Kahveci, çiftçinin tarımsal üretimde yaptığı harcamanın yalnızca nakit kısmına odaklandığını kaydetti. 2024 yılında toplam giderin %52,94’ü, yani 2,431 trilyon TL’si çiftçinin doğrudan cebinden çıkan para olurken, geri kalan %47,06’lık bölüm ise defterlerde “gider” niteliği taşısa da çiftçi tarafından fark edilmeyen, çoğu zaman maliyet hesabına dahil edilmeyen unsurlardan oluştuğunun altını çizdi. Kahveci, “Çiftçi yalnızca harcadığını görüyor, fakat gerçekte üretimi sürdürebilmenin maliyeti bunun neredeyse iki katı. Bu nedenle ürün fiyatı belirlenirken çiftçi sürekli dezavantajlı başlıyor” dedi.
Maliyet bilinmiyor fiyatlarda doğru hesaplanmıyor
Tarımsal maliyet hesabı ile muhasebe sistematiğinin farklı olduğuna dikkat çeken Kahveci, politika yapıcıların da çoğu zaman çiftçi gibi “nakit çıkan para” üzerinden değerlendirme yaptıklarına işaret etti. Bu yaklaşımın ise; üreticinin hak ettiği fiyatı alamamasına, finansal krizlerin sıklaşmasına, borçluluk oranlarının yükselmesine, özkaynakların hızla erimesine, birim alan ve birim miktarda üretimin düşmesine, ürünün aceleyle elden çıkarılmasına, rekabet gücünün zayıflamasına ve çiftçinin alternatif geçim yollarına yönelmesine neden olduğunu dile getirdi.
