Orhan Kemal’in romanlarında Adana tarlalarında pamuk toplamak için ırgatları toplayan “elciler”, aradan geçen onca yıla rağmen yok edilemedi. ciftcikulubu.net tarım haber portalından Erhan Karapınar’ın değerlendirmesine göre, Cumhuriyet’in ilk yıllarında yürürlüğe giren 3003 sayılı İş Kanunu ve İş ve İşçi Bulma Kurumu düzenlemeleriyle devlet, iş ve işçi bulma faaliyetlerini tek elden yürütmeyi amaçlamıştı. Ancak özellikle mevsimlik tarım işçiliği konusunda kurumsal altyapı eksikliği, “elcilik” sistemini güçlendirdi.
Karapınar, Çukurova’da 800 bin tarım işçisini kontrol ettiklerini öne süren bazı kişilerin, “Elciler Derneği” adıyla devlet kurumlarının karşısına geçtiğini ve fiilen işçi-işveren ilişkisini yönettiklerini aktardı. Karapınar’a göre elciler, Ziraat Odası ve mülki amirlerle adeta “resmî” bir taraf gibi pazarlığa oturuyor, işçilerin yevmiyelerini ve çalışma koşullarını belirliyor.
“Bizim derdimiz insanlarımız, ekmek davamız namus davamız” gibi ifadelerle açıklama yapan elcilerin, yevmiye krizinde tehditkâr bir üslup kullandıklarına dikkat çeken Karapınar, “Devletin kanunla tek yetkili kıldığı Türkiye İş Kurumu varken, bu kişilerin işçi temininde nasıl muhatap alındığı anlaşılamıyor” dedi.
4857 sayılı İş Kanunu’nun açık hükmüne göre, işçi bulma faaliyetinin yalnızca Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) veya izinli özel istihdam büroları eliyle yürütülebileceğini hatırlatan Karapınar, mevsimlik tarım işçilerinin de bu kapsama dahil olduğunu belirtti. Buna rağmen, Çukurova’da elcilerin fiilen işçi temin ettiği, ücret belirlediği ve hatta üreticileri tehdit ettiği iddia edildi.
Karapınar, “Bu yapı artık mafyalaşmış durumda. Elcinin bilgisi dışında işe giden işçiler tehdit ediliyor, hatta çadırları yakılmakla korkutuluyor. Jandarma dahi baskı görüyor,” dedi.
Sonuç olarak Karapınar, tarım sektöründe işgücü ihtiyacının yasal zeminde karşılanması gerektiğini vurgulayarak şu uyarıda bulundu:“Tarımda işler günlüktür, beklemeye gelmez. Özel istihdam büroları devreye alınmaz, mevsimlik tarım işçiliği yasal bir çerçeveye oturtulmazsa Türk tarımı en büyük sorunu ile karşı karşıya kalacaktır.”